Akademik Veri Yönetim Sistemi
Finans Teorilerinin Gelişimi ve Dönüşümü Üzerine İncelemeler, Prof. Dr. Mehmet Başar, Editör, Seçkin Yayıncılık, Ankara, ss.58-82, 2022
Finansal yatırım araçlarının fiyatlarının belirlenmesi finans biliminin en temel ve karmaşık konularından bir tanesidir. Yatırımcıların yapmış oldukları yatırımdan elde ettikleri getirileri ile memnuniyet düzeyleri arasında sıkı bir yakın bir ilişki bulunmaktadır. Bu nedenle yatırımdan beklenen getirilerin doğru tahmin edilmesi için o varlığın yatırım yapıldığı tarihteki fiyatının da doğru belirlenmesini gerekli kılmaktadır. Bu kapsamda özellikle 1950’li yıllardan sonra farklı bilim insanları tarafından farklı finans teorileri ortaya konmuştur. Bu teorilerin temellini oluşturan geleneksel finans teorileri, yatırımcıların karşılaştıkları riski çeşitlendirme yolu ile azaltarak istedikleri getirileri elde edeceklerini ön görürken, modern finans teorileri ise finansal varlıkların kendi aralarındaki ilişkinin de riskin azaltılmasında ve getirinin maksimize edilmesinde dikkate alınması gerektiğini savunmaktadır.
Finansal piyasalarda işlem gören yatırım araçlarının fiyatının belirlenmesi için ortaya konulan teoriler belirli varsayımlar altında tahminde bulunmaktadır. Bu nedenle özellikle belirsizlik ortamlarında ortaya konan varsayımların gerçekleşmeme ihtimali ve bireylerin yatırım yaparken rasyonel davrandıkları gibi genel geçer varsayımınlar ilgili teorilere dönem içerisinde farklı eleştiriler getirilmesine neden olmuştur. Bununla birlikte ilgili finans teorilerine getirilen eleştiriler bu teorilerin geliştirilmesine ve yeni teorilerin ortaya çıkmasına önemli katkılar sunmuştur.
Yatırımcı açısından bakıldığında portföy oluşturmanın en temel amacı, yatırım riskini minimize ederken beklenen getiriyi maksimum kılmaktır. Finansal varlıkların birden farklı risk içeriyor olması bazı finansal varlıklara yapılan yatırım tutarının yatırım süresi sonunda başlangıçtaki tutara göre artma olasılığı olduğu gibi, azalma olasılığı da bulunmaktadır. Bu yönüyle bakıldığında bazı finansal varlıklar, yatırımcısına kesin bir getiri sağlarken, bazı finansal varlıklar ise yatırımcısına bu fırsatı vermemekte ve yatırım yapılmadan önce fiyatlarının ve getirisinin doğru hesaplanması büyük önem taşımaktadır. Bu kapsamda modern portföy teorisi ile bağdaşan varlık fiyatlama modelleri ile doğru fiyatlanan bir varlığın portföye eklenmesi için bazı modeller geliştirilmiştir(Çakır, 2012: 3). Sermaye Varlıklarını Fiyatlama Modeli ve Arbitraj Fiyatlama Modeli ise varlık fiyatlama modellerinden en önemli iki model olarak karşımıza çıkmakta ve bu kitap bölümünün konularını oluşturmaktadırlar.
Kitabın bu bölümünde finans biliminin mihenk taşlarından birisi olarak kabul edilen Markowitz’in ortalama varyans modelini esas alarak geliştirilen ve sermaye varlıklarının değerlemesinde sıklıkla kullanılan Sermaye Varlıklarını Fiyatlama Modeli ile bu modelin eksikliklerini ortadan kaldırmak üzere geliştirilen Arbitraj Fiyatlama Modeli ele alınmıştır. Çalışmada öncelikle modeller teorik olarak açıklanmış, alan yazında yapılan önemli çalışmalar incelenmiş ve çalışmalardan elde edilen sonuçlar aktarılarak her iki modele getirilen eleştiriler sıralanmıştır. Ardından iki model arasındaki benzerlik ve farklılıklar açıklanarak elde edilen bulgular sonuç kısmında tartışılmıştır.