Akademik Veri Yönetim Sistemi
Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, cilt.11, sa.1, ss.13-51, 2024 (Hakemli Dergi)
Atlar gerek savaş meydanlarında gösterdikleri meziyetler gerekse haberleşmede üstlendikleri görevler nedeniyle Türk kültürü ve tarihinde ayrı bir öneme sahiptir. Ata verilen bu önem, edebiyata da tesir etmiş; ata dair çeşitli isimlere, niteliklere, eşyalara, inanışlara ve hayallere yer veren pek çok edebî eser kaleme alınmıştır. Bu eserlerden en bilinenleri “rahşiyeler”dir. Rahşiye, atla ilgili tasvirlerin yapıldığı, konusu at olan şiirlere verilen addır. Rahşiye türünün en eski örneklerine 15. yüzyılda rastlanmakla birlikte bu türün en güzel örnekleri Nef῾î’nin şiirlerinde görülmektedir. Rahşiye türünün kayda değer bir diğer örneği de Bosnalı Sâbit (ö. 1712)’in Seydîzâde Mehmed Paşa (ö. 1684) için yazdığı kasidedir. Turgut Karacan tarafından neşre hazırlanan Sâbit Dîvânı’nda on yedinci sırada yer alan bu kasidenin bir nüshasına Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ali Nihat Tarlan Bölümü 21 numarada kayıtlı şiir mecmuasında tesadüf edilmiş ve iki kaside metni arasında önemli farklar bulunduğu görülmüştür. Çalışmada öncelikle Bosnalı Sâbit’in hayatı, edebî kişiliği ve eserleri hakkında bilgiler verilmiş, ardından rahşiye metninin kayıtlı olduğu Dîvân nüshaları ile metnin tespit edildiği mecmua tanıtılmıştır. Çalışmanın sonraki bölümünde, mecmuada tespit edilen kasidenin çeviri yazılı metnine yer verilmiştir. Son bölümde ise mecmuada bulunan kaside ile Sâbit Dîvânı’nda yer alan kasidenin mukayesesi yapılmıştır. Mukayese esnasında ortaya çıkan farklar, muhtelif başlıklar altında tasnif edilerek araştırmacıların dikkatine sunulmuş; böylece kasidenin gelişim süreci ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Horses have a significant place in Turkish culture and history due to their merits on the battlefields and the tasks they undertook in communication. This importance attached to the horse has also influenced literature; many literary works have been written about the horse that include various names, qualities, objects, beliefs and dreams. The most well-known of these works are “rahshiyahs”. Rahshiyah is the name given to poems that are about horses. Although the oldest examples of the rahshiyah genre are seen in the 15th century, the most beautiful rahshiyahs are seen in Nef῾i’s poems. Another noteworthy example of the rahshiyah genre is a qasida (eulogy) written by Bosnian Sabit (d. 1712) for Seydizade Mehmed Pasha (d. 1684). One copy of this qasida, which is included as the seventeenth work in the Sabit Divanı published by Turgut Karacan, was encountered in a poetry anthology registered in Suleymaniye Manuscript Library, Ali Nihat Tarlan Section, number 21 and it is observed that there are significant differences between the two qasidas. In this study, first of all we discuss the life, literary personality and works of Bosnian Sabit; and then the copies of his Divan in which the rahshiyah text was recorded and the anthology in which the text was discovered are introduced. In the next part of the study, the transcribed text of the qasida found in the journal is presented. In the last section, a comparison is made between the qasida in the journal and the qasida in Sabit Divanı. The differences determined during the comparison are classified under various headings and brought to the attention of the researchers; in this way, the development process of the qasida is revealed.