Atasözleri halkın ortak düşüncesini, inancını, ahlak anlayışını, millî kültürünüve felsefesini yansıtır. Bir başka deyişle atasözleri kültürün aynasıdır; eğitici veyönlendiricidir. Genellikle mecazi bir anlam taşıyan atasözlerinin büyük bir kısmısözlü olarak kuşaktan kuşağa aktarılarak günümüze ulaşmıştır; bazıları zaman dilimiiçinde elenerek kullanımdan düşmüş, unutulmuştur; bazıları ise eski çağlardakindenfarklı şekilde bize ulaşmıştır. Günümüzde atasözleri çok geniş ve çeşitli alanlardakullanılmaktadır. Atasözleri denildiğinde genellikle atalarımızın uzun gözlem vetecrübeler sonucunda vardıkları hükümlerini hikmetli düşünce, öğüt ve örneklemeleryolu ile öğütleyen, yol gösteren ifadeler kastedilir. Fakat bazı atasözleri vardı kiâdeta bir “kötü öğüt” veya “kötü sonuç” izlenimi verir (Örneğin, Yaxşi étiŋni satquçeataŋni sat “İyi atını satmaktansa babanı sat.”; Heqni sözligen öz ecilidin burun öler“Doğruyu söyleyen ecelinden önce ölür.”). Bunlardan bazıları yakın dönemlerdeortaya çıkmış olsa gerek ki bunu içinde barındıran sözcüklerden anlamak mümkündür,örneğin: Cigde yağıçi badır bolmas, déhqan balısi kadır bolmaz “İğde ağacındansütun olmaz, çiftçinin çocuğu memur ol(a)maz.”; Aldi işiktin yiŋne patmaydu, arqaişiktin poyiz qatnaydu “Ön kapıdan iğne geç(e)mez, arka kapıdan (rüşvet kapısından)tren geçer.” vb. gibi atasözlerinde geçen kadır “memur” ve poyiz “tren” sözcükleriancak 20. yüzyılda Rusçadan Uygurcaya giren sözcüklerdendir. Bu tür maqaltemsillerigünümüze tatbik etmek düşüncesiyle elemek elbette yanlış olur. Selbimaqal-temsiller de atasözlerinin bir parçasıdır; dolayısıyla bu tür atasözlerine de yervermek, araştırmaya dâhil etmek gerekir. Bu tür atasözleri üzerine şimdiye değin birçalışma yapılmamıştır. Bu yazımda çağdaş Uygur atasözleri içindeki olumsuz anlamiçeren bazı atasözleri üzerinde durulacak.
Proverbs in any society are reflect the common thought, belief, morality, national cult and philosophy of the people; in other words, the proverbs are the mirror of culture; educator and router. Most of the proverbs, which usually have a metaphorical meaning, have been passed verbally from generation to generation and reached today; some of them have been used in time slices, have fallen or forgotten; some of them have been reached us differently from the ancient times. Proverbs usually are meant referring to the expressions wisdom and exemplary advice as a result of longterm observations and experiences of our ancestors. But there were some proverbs that give the impression of ‘bad advice “or ‘bad result’ (for example: Yaxşi étiŋni satquçe ataŋni sat “Sell your dad instead of selling his good horse”; Heqni sözligen ecilidin burun öler “The person who tells the truth dies before his dead”). Some of these have emerged recently. It is possible to understand from the words within it, for example: Cigde yağıçi badır bolmas, déhqan balısi kadır bolmaz “Needle tree cannot be pillars, the farmer’s child cannot be a civil servant.”; Aldi işiktin yiŋne patmaydu, arqa işiktin poyiz qatnaydu “From the front door does not go through a needle, from the back door (bribery) can passes a train.” etc. The words kadir “civil servant” and poyiz “train” are mentioned in these proverbs, entered Uighur from Russian in the 20th century. Of course it is be wrong to eliminate such kind of proverbs with the idea applying to present day. Proverbs with negative content is also a part of proverbs; therefore, such proverbs should be included in the research. No studies have been conducted on such proverbs so far. In this article we will focus on some proverbs with negative meaning in the contemporary Uighur proverbs.
