Akademik Veri Yönetim Sistemi
6TH INTERNATIONAL ANATOLIAN SCIENTIFIC RESEARCH CONGRESS, Konya, Türkiye, 8 - 10 Kasım 2024, ss.237-238, (Özet Bildiri)
Giriş ve Amaç: İslami ritüellerinden biri olan Cuma hutbeleri toplumu eğitmek ve inşa etmek için dini ve
sosyal içerikli mesajların verildiği önemli bir müessesedir. Cuma hutbeleri, diğer tüm sosyal
organizasyonlarla kıyaslandığında İslam toplumlarında her hafta gerçekleştirilen en yoğun katılımlı
organizasyonlardan biridir. Bu denli geniş bir kitleye aynı anda verilen mesajların içeriği de son derece
önemlidir. Bu öneminden dolayı burada verilen mesajların içeriği sosyal bilimlerin tüm alanlarıyla ele
alınarak incelenmesi gereken bir vaka olarak ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’de Diyanet İşleri
Başkanlığı (DİB) tarafından hazırlanan Cuma hutbelerindeki muhasebe söyleminin bibliyografik analizinin
yapılması ve muhasebenin temel ilkeleriyle ilişkisinin irdelenmesi amaçlanmıştır.
Araştırma Yöntemi: Araştırma kapsamı, DİB tarafından 2011-2023 yılları arasında yayımlanan 550 Cuma
hutbesidir. Araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden bibliyometrik analiz ve betimsel analiz teknikleri
kullanılmıştır. Araştırmada, hutbelerdeki muhasebe söylemleri, özü itibariyle muhasebe ilkeleriyle ve İslami
görüşlerle örtüşmekte midir sorularına yanıt aranması hedeflenmiştir.
Araştırma Sonucu: Araştırma sonucunda, kapsam dahilinde 5 hutbe başlığında ve 48 hutbe içeriğinde
toplam 67 muhasebe söyleminin olduğu belirlenmiştir. Yıllar itibariyle, içeriğinde en fazla muhasebe
sözcüğü kullanılan hutbe sayısı 2019 yılı olarak tespit edilmiştir. 2019 yılında toplam 6 hutbede muhasebe
sözcüğü kullanılmıştır. 2021 yılındaki hutbelerde toplam 13 muhasebe sözcüğü kullanılmıştır ve hutbelerde
en çok muhasebe sözcüğü kullanılan yıl olduğu belirlenmiştir. İçeriğinde muhasebe sözcüğü kullanılan hutbe
sayısının toplam hutbe sayısına oranı ise yaklaşık yüzde 9 olarak tespit edilmiştir. Betimsel çıkarımlar
neticesinde, hutbelerdeki muhasebe söyleminin; sosyal sorumluluk, kişilik, süreklilik, dönemsellik,
belgelendirme, tutarlılık, tam açıklama, ihtiyatlılık ve özün önceliği olmak üzere muhasebe temel
ilkelerinden 9 tanesiyle örtüştüğü kanısına varılmıştır. Sayılan bu muhasebe ilkelerinin özü itibariyle de
İslam’la ve İslami görüşlerle genel olarak örtüştüğü sonucuna ulaşılmıştır.
Araştırmanın Önemi: Bu araştırma ile Cuma hutbelerindeki muhasebe söylemi ilk kez bibliyometrik
analize tabi tutulmuş ve muhasebe ilkeleriyle ilişkilendirilmiştir. Dolayısıyla, alan yazına katkı sunacağı
düşünülmektedir ve bu yönüyle çalışmayı önemli kılmaktadır.