Ermenistan’ın Anayasa Değişikliği İhtiyacı ve Bölge Dinamikleri

Creative Commons License

Kılıç Yaşın G.

Ermeni Araştırmaları Dergisi, sa.75, ss.155-188, 2024 (Hakemli Dergi) identifier

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Basım Tarihi: 2024
  • Doi Numarası: 10.36542/erma.1444656
  • Dergi Adı: Ermeni Araştırmaları Dergisi
  • Derginin Tarandığı İndeksler: TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.155-188
  • Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Ermenistan, Sovyetler Birliği’nin dağılması üzerine 1991’de bağımsızlığını kazanmış, 1995, 2005 ve 2015 yıllarında üç defa Anayasa hazırlamıştır. Anayasa değişiklikleriyle parlamenter sistemden yarı başkanlık sistemine geçilmiş, 2015 değişikliği ile de yeniden parlamenter cumhuriyete dönülmüştür. Üç değişiklikte de Ermeni devletinin ilke ve hedeflerinin yer aldığı Giriş bölümünde Ermenistan’ın 1990 tarihli Bağımsızlık Bildirgesi’ne atıfta bulunulmuştur. Yapılan atıf, Bağımsızlık Bildirgesi’nde yer alan Karabağ’ın Ermenistan’la birleştirilmesine dair hükme ve Ağrı Dağının yer aldığı Devlet Armasına Anayasal kural niteliği kazandırmaktadır. Ermenistan’ın Azerbaycan’la yapacağı barış anlaşması Ermenistan Anayasa Mahkemesinin önüne geldiğinde, Mahkeme’nin Anayasaya aykırılık hükmü vermesi muhtemeldir. Bugün Kafkasya’da normalleşme ve kalıcı barışın sağlanması, Ermenistan’ın Anayasa değişikliğine gitmesi ve Bağımsızlık Bildirgesi’ne olan atfa yeni Anayasa değişikliğinde yer verilmemesi ile ilişkili hale gelmiş durumdadır. Ermenistan’ın yeni bir Anayasa hazırlığına girişmesinin beklendiği bu dönemde, irredentist bir ideoloji barındıran Bağımsızlık Bildirgesi’nin Anayasa üzerindeki etkilerinin günün koşullarına uygun bir şekilde giderilmesi ve Ermenistan’ın temel yasalarının normalleştirilmesi gerekecektir. Bu makalede Ermenistan’ın Anayasal dönüşüm süreci incelenerek yeni Anayasa’ya etkileri değerlendirilmiştir. Ermenistan Anayasa Mahkemesi’nin Bağımsızlık Bildirgesine dayandırdığı kararlar araştırılarak Bildirge’nin Ermenistan’ın gelişimine ve komşularıyla iyi ilişkiler geliştirme niyetine etkisi analiz edilmiştir.

Armenia gained its independence in 1991 following the dissolution of the Soviet Union and has drafted three constitutions in 1995, 2005, and 2015. Constitutional amendments transitioned the country from a parliamentary system to a semi-presidential system, and with the 2015 amendment, Armenia returned to a parliamentary republic. The preamble of all three amendments refers to Armenia’s Declaration of Independence of 1990, which outlines the principles and goals of the Armenian state. The reference enshrines in the constitution the provision in the Declaration of Independence regarding the unification of Karabakh with Armenia and the inclusion of Mount Ararat in the State Emblem. When a peace agreement with Azerbaijan comes before the Armenian Constitutional Court, it is likely that the Court will rule it unconstitutional. Achieving normalization and lasting peace in the Caucasus today is intertwined with Armenia’s constitutional changes and the absence of reference to the Declaration of Independence in the new constitutional amendments. As Armenia is expected to embark on a new constitution-making process, it will be necessary to address the effects of the irredentist ideology contained in the Declaration of Independence on the constitution in a manner consistent with the current circumstances, and to normalize Armenia’s fundamental laws. This article evaluates the impact of Armenia’s constitutional transformation process on the new constitution by examining decisions based on Armenia’s Declaration of Independence made by the Armenian Constitutional Court and analyzing the Declaration’s influence on Armenia’s development and its intention to foster good relations with its neighbors.