Kapitalizmin Bilinçdışı: Libidinal Ekonomi, Hedonik Tüketim ve Arzunun Yönlendirilmesi


Kudubeş E., Afşar K. E.

Uluslararası Ekonomi, İşletme ve Politika Dergisi, cilt.9, sa.2, ss.517-538, 2025 (TRDizin) identifier

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 9 Sayı: 2
  • Basım Tarihi: 2025
  • Doi Numarası: 10.29216/ueip.1645925
  • Dergi Adı: Uluslararası Ekonomi, İşletme ve Politika Dergisi
  • Derginin Tarandığı İndeksler: Central & Eastern European Academic Source (CEEAS), Directory of Open Access Journals, TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.517-538
  • Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Çalışma, Freudyen ekonomi perspektifinden hedonik tüketimi inceleyerek, kapitalizmin bilinçdışı süreçleri nasıl yönlendirdiğini analiz etmektedir. Freud’un haz ilkesi başta olmak üzere Lacan’ın arzu teorisi, Lyotard’ın libidinal ekonomi anlayışı ve Žižek’in fantezi ekonomisi kavramlarıyla, kapitalizmin tüketimi nasıl sürdürülebilir kıldığı tartışılmaktadır. Çalışma, tüketimin yalnızca ekonomik bir faaliyet değil, bilinçdışı süreçlerin yönlendirdiği bir arzu yönetim mekanizması olduğunu ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda ele alınan kavramlardan biri olan hedonik tüketim, bireyin yalnızca işlevsel ihtiyaçlarını karşılamakla kalmayıp, bilinçdışı arzularını ve duygusal tatmin beklentilerini gidermek amacıyla gerçekleştirdiği tüketim biçimi olarak tanımlanmaktadır. Libidinal ekonomi ise, insanların ekonomik kararlarının sadece rasyonel hesaplara dayanmadığını, arzu, haz, dürtü gibi bilinçdışı unsurlar tarafından da yönlendirildiğini savunmaktadır. Elde edilen sonuçlar, kapitalizmin tatminsizlik duygusunu yeniden üreterek bireyleri sürekli tüketmeye yönlendirdiğini göstermektedir. Bu bağlamda, hedonik tüketimin psikanalitik ekonomi çerçevesinde ele alınması gerektiği savunulmaktadır. Çalışma, teorik çözümleme yöntemiyle psikanalitik ekonomi literatürü üzerinden metin ve kavramsal çerçeve analizi sunmaktadır.
This study analyses how capitalism directs unconscious processes and examines hedonistic consumption from a Freudian economic perspective. Drawing on Freud's pleasure principle, Lacan's theory of desire, Lyotard's concept of libidinal economy, and Žižek's concept of fantasy economy, it investigates how capitalism sustains consumption by manipulating unconscious drives. The study argues that consumption is not merely an economic activity but a desire management mechanism governed by unconscious processes. In this context, hedonistic consumption is defined as a form of consumption where individuals not only seek to satisfy their functional needs but also strive to fulfil their unconscious desires and emotional expectations. The libidinal economy, on the other hand, suggests that economic decisions are shaped not only by rational calculations but also by unconscious forces such as desire, pleasure, and instinct. Findings indicate that capitalism systematically produces a sense of dissatisfaction and directs individuals towards constant consumption. Therefore, this study argues that hedonistic consumption should be analysed within the framework of psychoanalytic economics drawing on theoretical inquiry and conceptual analysis based on relevant literature.