Yapay Zeka ile Akademik Üretimin Kesişimi: Yaratıcı Araçlardan Etik Sorumluluğa

Çakırer Kurt S., Baykara S.

ÜNAK 2025 “Dijital Çağda Bellek Kurumları: Dönüşüm, Konumlama ve Gelecek Perspektifleri, Zonguldak, Türkiye, 11 - 13 Eylül 2025, (Yayınlanmadı)

  • Yayın Türü: Bildiri / Yayınlanmadı
  • Basıldığı Şehir: Zonguldak
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Yapay zekâ araçları günümüzde neredeyse her alanda aktif olarak kullanılmakta ve artan popülaritesini korumaktadır. Yapay zekânın, araştırma süreçlerinin farklı aşamalarında araştırmacılara yardımcı olabilmekte ve bilimsel çalışmaların hız ve verimliliğini artırabildiği de görülmektedir (Carleo ve diğerleri, 2019). Dolayısıyla yapay zeka araçlarının akademik üretim süreçlerinde kullanım eğilimlerinin gittikçe arttığı ve popülerleştiği aşikardır. Yapay zeka teknolojilerinin, özellikle yapay zeka araçlarının entegrasyonu ile akademik üretim süreçlerinde, zamandan tasarruf etmek ve yaratıcı düşünme süreçlerini desteklemek gibi avantajlar ortaya çıkmıştır. Metin hazırlamadan kaynak taramasına, veri analizinden sunum yapımına kadar geniş bir yelpazede kullanılarak, bilimsel çalışmaların hızını ve verimliliğini artırmaktadır. Ancak bu faydaların yanı sıra, yapay zekâ araçlarının akademik üretimde aktif bir rol üstlenmeye başlaması, beraberinde etik açıdan dikkate alınması gereken bir dizi sorunu da gündeme getirmektedir. Ayrıca, kaynak gösterme yükümlülüğü, bilginin doğruluğu ve güvenilirliği, intihal riski ve araştırmacının sorumluluğunun sınırları gibi konular, yapay zekâ destekli üretimin etik boyutunu tartışmalı hâle getirmektedir.

Çalışmanın amacı, yapay zekâ araçlarının akademik üretimin etik sınırlar çerçevesinde ve sorumluluk bilinciyle uygulanabilmesi örneklerine dair bilinç oluşturulmasına katkı sunmaktır.  Çalışma, nitel araştırma yöntemine dayalı olarak kavramsal ve kuramsal bir inceleme ile akademik üretimde yapay zekânın etik boyutlarını ve zorluklarını anlamaya, gelecek perspektifi ile de tartışmaya odaklanmaktadır. Yapay zekânın akademik üretimde etik ve yasal sınırlar içinde sorumluluk bilinciyle kullanılmasını sağlamak amacıyla mevcut ve gerekli kurumsal politikaların, yaptırımların önemine de vurgu yapılacaktır. Sonuç olarak, bu çalışma akademik üretimde yapay zekâ kullanımının etik, akademik dürüstlük ve mevcut politika boyutlarını bütüncül bir yaklaşımla ele alarak, sorumlu ve bilinçli kullanımı desteklemek için bazı öneriler getirerek farkındalık oluşturacaktır.

Artificial intelligence tools are now widely employed across nearly all sectors and their usage is escalating further. Artificial intelligence has been shown to assist researchers in different stages of the research process and increase the speed and efficiency of scientific studies (Carleo et al., 2019). Therefore, it is seen that the use of artificial intelligence tools in academic production processes is increasing and becoming more popular. The implementation of artificial intelligence technologies, specifically including artificial intelligence tools, has yielded benefits like time-saving and enhanced creative thinking in academic production processes. Used in a wide range of areas, from text preparation to source scanning, data analysis to presentation creation, they increase the speed and efficiency of scientific studies. However, in addition to these benefits, the active role that artifical intelligence tools have begun to play in academic production has brought to the fore a number of issues that need to be considered from an ethical perspective. Furthermore, issues such as citation obligations, the accuracy and reliability of information, the risk of plagiarism, and the limits of the researcher's responsibility make the ethical dimension of AI-supported production a subject of debate.

The aim of this study is to contribute to raising awareness of examples of how AI tools can be applied within the ethical boundaries of academic production and with a sense of responsibility. The study focuses on understanding the ethical dimensions and challenges of artificial intelligence in academic production through a conceptual and theoretical examination based on qualitative research methods, as well as discussing future perspectives. This will also underscore the importance of existing and required institutional policies and regulations to ensure that artificial intelligence is used responsibly within both ethical and legal guidelines in academic publishing. In conclusion, this study will raise awareness by addressing the ethical, academic integrity, and existing policy dimensions of AI use in academic production with a holistic approach and by offering some recommendations to support responsible and conscious use.