Fıkhî Problemlerin Çözümünde İhtilafların Zikredilmesi "Büyük İslam İlmihali Örneği"


Creative Commons License

Atan Ö. F.

CUMHURİYET DÖNEMİNDE İSLAMİ İLİMLER (Yöntem, Problem, Literatür), Kilis, Türkiye, 14 - 16 Kasım 2022, cilt.1, ss.321-347

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Cilt numarası: 1
  • Basıldığı Şehir: Kilis
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.321-347
  • Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Fakîhler nassları dikkate alarak içtihatta bulunmuş ve birçok delili değerlendirerek hükümler vazetmiştir. Bu ameliyede referans alınan hususlardan biri, toplumun ihtiyaçları olmuş ve mevcut problemlere yönelik çözümler sunulmaya çalışılmıştır. Mezhep doktrini içerisinde aynı metotla meselelere ilkesel olarak yaklaşıldığı için konsensüs halindeki konular çoğunluğu oluşturmuştur. Ancak aynı dönem ve mezhebin hukukçuları, kimi meselelerde farklı gerekçelere dayanarak görüşler beyan etmiştir. Daha sonra gelen ve farklı dönem veya coğrafyalarda yaşayan fıkıhçılar da bu görüşlerden birini tercih etmenin yanı sıra, bunun dışındaki bir görüşü zikrettiği görülmüştür. Bu görüşler paralelinde fukahâ, fetvâya esas olan görüşü dile getirerek tercihlerde bulunmuş, ancak aynı konuda mezhep içindeki tercihlerin birden fazla olduğu müşahede edilmiştir. Onları buna sevk eden birçok faktör olmakla beraber toplumsal ihtiyaçların farklılığı, bu konuda önemli bir yer tuttuğu değerlendirilmiştir. Böylece ihtiyaç halinde, müntesibi olduğu mezhebin dışındaki görüşlerle amel edilmeye cevâz verilmiş ve dönemsel bazı ruhsatlar zikredilmiştir. Problemlerin çözümü için öncelikli olarak fetvâya esas olan görüşler dışındaki mezhep içi ve mezhep dışı ihtilaflar zikredilerek meseleler değerlendirilmiştir. Cumhuriyet döneminde de bilim insanları aynı düşünceyle meseleye yaklaşmış, geçilen yeni hukuk sistemine ve bundan kaynaklanan toplumun ihtiyaçlarına çözüm arayışında bulunmuşlardır. Osmanlı döneminde eğitim alarak birçok idarî ve ilmî görevlerde bulunan ve Cumhuriyet döneminde Diyanet İşleri Başkanlığı’na kadar yükselen önemli şahsiyetlerden biri, Ömer Nasuhi Bilmen’dir. Bilmen, fıkıh alanında hacimli bir eser olan Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmûsu'nu kaleme almanın yanı sıra, özellikle ibadetlere geniş yer verdiği Büyük İslâm İlmihali’ni de telif etmiştir. Birçok konuda temayüz etmekle beraber fıkıh alanında yetkin kabul edilen Bilmen, bu konuda bir emek sarf etmiştir. İhtiyaç halinde toplumun problemlerini gidermek adına fıkhî ihtilafları eserinde zikrederek, bunu bir seçenek olarak sunmuştur. Bu yaklaşım, dönemsel bir ihtiyaç olup karşılaşılan problemlere çözüm getirme amacına matuf olduğu değerlendirilmiştir. Çalışmamızda Bilmen’e ait bu ilmihal bağlamında zikrettiği görüşlerden örnekler vererek, bunun gerekçelerini dönemsel olarak değerlendirmeye çalışacağız.

Faqihs made ijtihad taking into account the orders and made judgments by evaluating many evidences. One of the reference points in these practices was the needs of the society and solutions were tried to be presented for the existing problems. Since the issues were approached in principle with the same method within the sect doctrine, the issues in consensus constituted the majority. But the lawyers of the same period and sect expressed their views on some issues based on different reasons. It has been observed that the jurists who came later and lived in different periods or geographies preferred one of these views, as well as mentioning a view other than this one. In parallel with these views, the fukahâ made preferences by expressing the opinion that is the basis of the fatwa, but it was observed that there were more than one preferences within the sect on the same issue. Although there are many factors that lead them to this, it has been observed that the difference in social needs has an important place in this regard.  Thus, in case of need, it was allowed to act with opinions other than the sect of which she was a follower, and some periodic licenses were mentioned. Thus, in case of need, it was allowed to act with opinions other than the sect of which he was a follower, and some periodic licenses were mentioned. In order to solve the problems, the issues were evaluated by mentioning the intra-sectarian and non-sectarian conflicts other than the opinions that are the basis of the fatwa. In the Republican era, scientists approached the issue with the same thought and sought solutions to the newly passed legal system and the needs of the society arising from it. Omer Nasuhi Bilmen is one of the important figures who received education in the Ottoman period and held many administrative and scientific positions and rose to the Presidency of Religious Affairs in the Republican period. In addition to writing the Hukuk-i İslamiyye ve Istılahat-i Fikhiyye Kamusu, which is a voluminous work in the field of fiqh, Bilmen also wrote the Buyuk Islam Ilmihali, in which he gave wide coverage to worship. Although he excelled in many subjects, Bilmen, who was considered competent in the field of fiqh, made a great effort in this regard. He approached the issue with the same method and, in case of need, mentioned the legal conflicts in his works in order to solve the problems of the society and presented it as an option. This approach is considered to be a periodic need and to provide solutions to the problems encountered. In our study, we will try to evaluate the reasons for this periodically by giving examples of the views that Bilmen mentioned in the context of this catechism.