CUMHURİYET DÖNEMİNDE İSLAMİ İLİMLER (Yöntem, Problem, Literatür), Kilis, Turkey, 14 - 16 November 2022, vol.1, pp.321-347
Faqihs made ijtihad taking into account the
orders and made judgments by evaluating many evidences. One of the reference
points in these practices was the needs of the society and solutions were tried
to be presented for the existing problems. Since the issues were approached in
principle with the same method within the sect doctrine, the issues in
consensus constituted the majority. But the lawyers of the same period and sect
expressed their views on some issues based on different reasons. It has been observed
that the jurists who came later and lived in different periods or geographies
preferred one of these views, as well as mentioning a view other than this one.
In parallel with these views, the fukahâ made preferences by expressing the
opinion that is the basis of the fatwa, but it was observed that there were
more than one preferences within the sect on the same issue. Although there are
many factors that lead them to this, it has been observed that the difference
in social needs has an important place in this regard. Thus, in case of need, it was allowed to act
with opinions other than the sect of which she was a follower, and some
periodic licenses were mentioned. Thus, in case of need, it was allowed to act
with opinions other than the sect of which he was a follower, and some periodic
licenses were mentioned. In order to solve the problems, the issues were
evaluated by mentioning the intra-sectarian and non-sectarian conflicts other
than the opinions that are the basis of the fatwa. In the Republican era,
scientists approached the issue with the same thought and sought solutions to
the newly passed legal system and the needs of the society arising from it.
Omer Nasuhi Bilmen is one of the important figures who received education in
the Ottoman period and held many administrative and scientific positions and
rose to the Presidency of Religious Affairs in the Republican period. In
addition to writing the Hukuk-i İslamiyye ve Istılahat-i Fikhiyye Kamusu,
which is a voluminous work in the field of fiqh, Bilmen also wrote the Buyuk
Islam Ilmihali, in which he gave wide coverage to worship. Although he
excelled in many subjects, Bilmen, who was considered competent in the field of
fiqh, made a great effort in this regard. He approached the issue with the same
method and, in case of need, mentioned the legal conflicts in his works in
order to solve the problems of the society and presented it as an option. This
approach is considered to be a periodic need and to provide solutions to the
problems encountered. In our study, we will try to evaluate the reasons for
this periodically by giving examples of the views that Bilmen mentioned in the
context of this catechism.
Fakîhler nassları dikkate alarak içtihatta bulunmuş ve
birçok delili değerlendirerek hükümler vazetmiştir. Bu ameliyede referans
alınan hususlardan biri, toplumun ihtiyaçları olmuş ve mevcut problemlere
yönelik çözümler sunulmaya çalışılmıştır. Mezhep doktrini içerisinde aynı
metotla meselelere ilkesel olarak yaklaşıldığı için konsensüs halindeki konular
çoğunluğu oluşturmuştur. Ancak aynı dönem ve mezhebin hukukçuları, kimi
meselelerde farklı gerekçelere dayanarak görüşler beyan etmiştir. Daha sonra
gelen ve farklı dönem veya coğrafyalarda yaşayan fıkıhçılar da bu görüşlerden
birini tercih etmenin yanı sıra, bunun dışındaki bir görüşü zikrettiği
görülmüştür. Bu görüşler paralelinde fukahâ, fetvâya esas olan görüşü dile
getirerek tercihlerde bulunmuş, ancak aynı konuda mezhep içindeki tercihlerin
birden fazla olduğu müşahede edilmiştir. Onları buna sevk eden birçok faktör
olmakla beraber toplumsal ihtiyaçların farklılığı, bu konuda önemli bir yer
tuttuğu değerlendirilmiştir. Böylece ihtiyaç halinde, müntesibi olduğu mezhebin
dışındaki görüşlerle amel edilmeye cevâz verilmiş ve dönemsel bazı ruhsatlar
zikredilmiştir. Problemlerin çözümü için öncelikli olarak fetvâya esas olan
görüşler dışındaki mezhep içi ve mezhep dışı ihtilaflar zikredilerek meseleler
değerlendirilmiştir. Cumhuriyet döneminde de bilim insanları aynı düşünceyle
meseleye yaklaşmış, geçilen yeni hukuk sistemine ve bundan kaynaklanan toplumun
ihtiyaçlarına çözüm arayışında bulunmuşlardır. Osmanlı döneminde eğitim alarak
birçok idarî ve ilmî görevlerde bulunan ve Cumhuriyet döneminde Diyanet İşleri
Başkanlığı’na kadar yükselen önemli şahsiyetlerden biri, Ömer Nasuhi
Bilmen’dir. Bilmen, fıkıh alanında hacimli bir eser olan Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmûsu'nu kaleme almanın yanı sıra, özellikle ibadetlere geniş yer verdiği Büyük İslâm
İlmihali’ni de telif etmiştir. Birçok konuda temayüz etmekle beraber fıkıh
alanında yetkin kabul edilen Bilmen, bu konuda bir emek sarf etmiştir. İhtiyaç
halinde toplumun problemlerini gidermek adına fıkhî ihtilafları eserinde
zikrederek, bunu bir seçenek olarak sunmuştur. Bu yaklaşım, dönemsel bir
ihtiyaç olup karşılaşılan problemlere çözüm getirme amacına matuf olduğu
değerlendirilmiştir. Çalışmamızda Bilmen’e ait bu ilmihal bağlamında zikrettiği
görüşlerden örnekler vererek, bunun gerekçelerini dönemsel olarak değerlendirmeye
çalışacağız.