ORTA ASYA’DAN ANADOLU’YA İSLAMİ İLİMLER ŞEHİRLER-ALİMLER-ESERLER-MESELELER, 03 Haziran 2021, ss.356-367, (Tam Metin Bildiri)
Fıkhın
gelişiminde kişi ve eserlerin yanı sıra, bölge ve şehirlerin de önemli etkileri
olmuştur. Bu kentlerden biri olan Buhara, idarî ve siyasî
karışıklığa rağmen tarihinin
birçok döneminde Orta Asya’nın önemli kültür merkezlerinden biri
olmuştur. Buhara’nın bu denli bir şehir olmasının altında
yöneticilerin katkıları büyük olmuş, kurdukları saray kütüphanesinden pek çok âlimin yararlanmış ve
yetişmelerinde katkıda bulunmuştur. Şehir,
siyasî ve hukukî bürokrasisinin başı anlamında olan “sadr” ile yönetilmiş,
farklı dönemlerde bu görevi belli aileler üstlenmiştir. Bunlardan
biri Mahbûbî ailesi olup, sadece siyasette değil aynı zamanda Orta Asya Hanefî
mezhebi tarihinde etkin olmuştur. Bölgede yaşanan savaş ve işgalden dolayı Kirman’a
göç etmek zorunda kalan Mahbûbîler, eğitim faaliyetlerine burada sürdürmüştür. Ailenin
fakihleri tedrisat ve telifle şöhret bulmuş, günümüze ulaşan eserleri, Hanefî
literatüründe önemli bir yere sahip olmuştur. Bu eserler, ders ve fetva kaynağı
olarak kullanılmış, başta Anadolu olmak üzere çeşitli coğrafyalarda pek çok
çalışmaya konu olmuştur. Osmanlı hukuk düşüncesinin şekillenmesinde etkin bir
rol oynayarak padişah fermanları ile ders kitabı listesinde yerini almış ve bir nevi
yarı resmi hukuk kodu olarak rağbet görmüştür. Tebliğimizde Buharalı Mahbûbî
ailesi fakihlerinden Burhânüşşerîa, Tâcüşşerîa ve Sadruşşerîa es-Sânî ile
onlara ait Vikâye, Şerhu’l-Hidâye,
Nükâye ve Şerhu’l-Vikâye adlı eserler hakkında bilgi verilecek ve
bunların kaynaklık ettiği teliflerle Anadolu’daki
Hanefî geleneğinin şekillenmesindeki rolü incelenecektir.
Despite many administrative and political confusion, Bukhara has been
one of the important cultural centers of Middle Asia. The administrators and
they called “sadr”s- made important contributions to the city being such an
important center and certain families undertook this duty in different periods.
The Mahbubi family was active not only in politics but also in the history of
the Middle Asian Hanafi sect. Due to the war and the change of administration
in the region, the family, the people of Kutlughan settled in Kirman and
continued their education services here. The jurists of the family were famous
for their education and royalty; also, their works that have survived to the
present day have an important place in the Hanafi literature. These works have
been used as a source of lessons and fatwa, and have been the subject of many
studies in many geographies, especially in Anatolia. It took its place in the
textbook list with the Sultan's edicts and thus, it became popular as a kind of
semi-official legal code and played an active role in shaping the Ottoman legal
thought. In our paper, information will be given about Burhanushsharia, Tacushsharia
and
Sadrushsharia as-Sani, who are the
scholars of the Mahbubi family of Bukhari, and their works named Wikaye, Sherhu’l-Hidaye,
Nuqaye and Sherhu’l-Wikaye and also the role of the copyrights that they
originate from in shaping the Hanafi fiqh in Anatolia will be examined.