Anadolu’daki Hanefî Geleneğinin Şekillenmesinde Buharalı Mahbûbî Ailesi Fakihlerinin Etkileri


Creative Commons License

Atan Ö. F.

ORTA ASYA’DAN ANADOLU’YA İSLAMİ İLİMLER ŞEHİRLER-ALİMLER-ESERLER-MESELELER, 03 Haziran 2021, ss.356-367, (Tam Metin Bildiri)

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Sayfa Sayıları: ss.356-367
  • Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Fıkhın gelişiminde kişi ve eserlerin yanı sıra, bölge ve şehirlerin de önemli etkileri olmuştur. Bu kentlerden biri olan Buhara, idarî ve siyasî karışıklığa rağmen tarihinin birçok döneminde Orta Asya’nın önemli kültür merkezlerinden biri olmuştur. Buhara’nın bu denli bir şehir olmasının altında yöneticilerin katkıları büyük olmuş, kurdukları saray kütüphanesinden pek çok âlimin yararlanmış ve yetişmelerinde katkıda bulunmuştur. Şehir, siyasî ve hukukî bürokrasisinin başı anlamında olan “sadr” ile yönetilmiş, farklı dönemlerde bu görevi belli aileler üstlenmiştir. Bunlardan biri Mahbûbî ailesi olup, sadece siyasette değil aynı zamanda Orta Asya Hanefî mezhebi tarihinde etkin olmuştur. Bölgede yaşanan savaş ve işgalden dolayı Kirman’a göç etmek zorunda kalan Mahbûbîler, eğitim faaliyetlerine burada sürdürmüştür. Ailenin fakihleri tedrisat ve telifle şöhret bulmuş, günümüze ulaşan eserleri, Hanefî literatüründe önemli bir yere sahip olmuştur. Bu eserler, ders ve fetva kaynağı olarak kullanılmış, başta Anadolu olmak üzere çeşitli coğrafyalarda pek çok çalışmaya konu olmuştur. Osmanlı hukuk düşüncesinin şekillenmesinde etkin bir rol oynayarak padişah fermanları ile ders kitabı listesinde yerini almış ve bir nevi yarı resmi hukuk kodu olarak rağbet görmüştür. Tebliğimizde Buharalı Mahbûbî ailesi fakihlerinden Burhânüşşerîa, Tâcüşşerîa ve Sadruşşerîa es-Sânî ile onlara ait Vikâye, Şerhu’l-Hidâye, Nükâye ve Şerhu’l-Vikâye adlı eserler hakkında bilgi verilecek ve bunların kaynaklık ettiği teliflerle Anadolu’daki Hanefî geleneğinin şekillenmesindeki rolü incelenecektir.

Despite many administrative and political confusion, Bukhara has been one of the important cultural centers of Middle Asia. The administrators and they called “sadr”s- made important contributions to the city being such an important center and certain families undertook this duty in different periods. The Mahbubi family was active not only in politics but also in the history of the Middle Asian Hanafi sect. Due to the war and the change of administration in the region, the family, the people of Kutlughan settled in Kirman and continued their education services here. The jurists of the family were famous for their education and royalty; also, their works that have survived to the present day have an important place in the Hanafi literature. These works have been used as a source of lessons and fatwa, and have been the subject of many studies in many geographies, especially in Anatolia. It took its place in the textbook list with the Sultan's edicts and thus, it became popular as a kind of semi-official legal code and played an active role in shaping the Ottoman legal thought. In our paper, information will be given about Burhanushsharia, Tacushsharia and Sadrushsharia as-Sani, who are the scholars of the Mahbubi family of Bukhari, and their works named Wikaye, Sherhu’l-Hidaye, Nuqaye and Sherhu’l-Wikaye and also the role of the copyrights that they originate from in shaping the Hanafi fiqh in Anatolia will be examined.